پارادایم بلند مرتبه سازی رویکردی نوین در برنامه ریزی شهری برای استفاده بهینه از اراضی شهری است­، اما احداث این شکل بناها همواره با چالش­هایی روبرو بوده است. در نتیجه هدف پژوهش تاثیر بلندمرتبه سازی بر نحوه­ی گسترش افقی شهر، حقوق همجواری و حل مشکل زمین در دو منطقه 2 و 4 شهر و مقایسه آن با همدیگر و اثرات مثبت و منفی این الگو در این دو منطقه و در نتیجه ارائه راه کار مناسب برای استفاده بهینه از ساختمان­های بلندمرتبه و کاهش اثرات سوء آن و به حداقل رساندن معایب چنین ساختمان­هایی در شهر تبریز و نهایتاً ارائه الگوی مناسب برای صدور پروانه ساختمانی در مناطق مناسب و استفاده حداکثری از این الگو می باشد. روش پژوهش پیمایشی و تحلیلی است. داده ها با استفاده از روش کتابخانه ای، میدانی بوده و داده های حاصل از پرسشنامه جمع آوری و استخراج شده است. اطلاعات و داده های مورد نظر با استفاده از نرم افزار Spss و با تکیه بر تجزیه و تحلیل کمی، آمار توصیفی، استنباطی و همچنین آزمون کای اسکور مورد ارزیابی توصیقی و مقایسه ای قرار گرفته است. یافته های پژوهش، حاکی از آن است که اولاً روش بلندمرتبه سازی توانسته است تا حدود زیادی مشکل تأمین مسکن در دو منطقه شهر تبریز را حل نموده و از گسترش شهر در افق جلوگیری نماید. امام علیرغم این مزیت اثر منفی بر رعایت حقوق همجواری و همسایگی داشته است و اینکه روش مناسبی برای حل مشکل زمین و مسکن در دو منطقه شهر تبریز نبوده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

یکی از نقش های کلان شهرها ایفای کارکردهای ملی و فراملی مولد و توسعه گرا است. کارکرد فراملی کلان شهرها در زمینه جریان جمعیت، سرمایه گذاری خارجی و مبادلات کالا، شهرهای مصرف گرا و انگلی را به شهرهای مولد و توسعه گرا تبدیل خواهد کرد. کلان شهر تبریز ظرفیت های طبیعی و انسانی قابل توجهی برای کارکرد فراملی و پیشرفت را دارد. هدف اصلی این پژوهش، ارزیابی کارکرد فراملی کلان شهر تبریز برای دستیابی به روابط گسترده تر و کارکرد مناسب تر آن برای پذیرش وظایف فراملی و تعیین حوضه عملکردی موثر در سطح جهان به ویژه کشورهای پیرامونی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی با بهره گیری از مدل تحلیل شبکه است. نتایج حاصله از این پژوهش نشان می دهد کلان شهر تبریز بر اساس شاخص های مورد بررسی از جمله جریان جمعیت، کالا و سرمایه گذاری خارجی ارتباط ضعیفی با کشورهای پیرامون دارد. پیشنهاد می شود حکمروائی شایسته، ایجاد زیرساخت های ارتباطی- اطلاعاتی پیشرفته، ارتقای کیفیت محیط شهری و اقتصاد مردمی ومشارکت بخش خصوصی با برنامه ریزی و نظارت دولت و بهبود مناسبات بین المللی برای توسعه کارکردهای فراملی بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

در این پژوهش با کاربست متریک های فضایی به عنوان مقیاس جدید برنامه ریزی، وضعیت زیست پذیری کلان شهر تبریز بررسی خواهد شد. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش توصیفی ـ تحلیلی است. به منظور تحلیل الگوی زیست پذیری مناطق 10 گانه شهر تبریز شاخص های عملیاتی مستخرج از مبانی نظری در بازة 1387 الی 1397 تحلیل شدند. در بخش نخست برای بررسی الگوی زیست پذیری و آرایش فضایی شاخص ها، با تلفیق بیش از 15 متغیر ابزاری به عنوان واحد پایه تحلیل و تعیین همبستگی فضایی آن ها، پهنه های 41/5 هکتاری (LPI) به عنوان سطح بهینه برای هر منطقه شهری در نظر گرفته شدند. در فرآیند پژوهش جهت تلفیق و تجزیه وتحلیل داده ها و واقعیت های موجود از نرم افزارهای Google Earth، Excel، Fragstats 4.2.1، Eviews و Arc GIS استفاده شد. مطابق نتایج تحلیل PCA بر روی مقادیر استانداردشده متریک ها، شاخص تراکم و پراکنش کاربری ها خروجی تحلیل87/57 درصد از واریانس پراکنش داده های 4 متریک مورداستفاده را شامل و در تمام 1390 متریک مورد تحلیل، 374 پهنه با توجه به هیستوگرام و دامنه پراکنش شاخص زیست پذیری که 1/0 تا 1 بوده است در 10 کلاس با دامنه زیست پذیری کم تا زیاد تعیین و نقشه طبقات به صورت یکپارچه تهیه شد. مطابق با تحلیل های انجام گرفته شاخص نهایی زیست پذیری کلان شهر تبریز بالاتر از میانگین متوسط است. بر این مبنا، منطقه 5 کلان شهر تبریز با شاخص 9146/0 در متریک LPI مساحت 78/10 هکتار از کل مساحت منطقه و منطقه 8 با شاخص 2419/0 در متریک PD و مساحت 90/54 هکتار بالاترین و پایین ترین مناطق زیست پذیر بوده اند. نتایج نشان می دهد که بین شاخص زیست پذیری با نوع متریک همبستگی بالایی وجود دارد و در متریک LPI میزان دقت الگو بالاتر است.

توسعه ی چشمگیر فناوری های اطلاعات و ارتباطات و گسترش اینترنت از یک سو و نیاز مدیریت شهری به ایده های نو در اداره ی شهرها و ضرورت ارتقاء مشارکت شهروندان از سوی دیگر، ما را در برابر دروازه های شهرهای الکترونیک قرار داده است. با نگاهی به کشورهای پیشرفته جهان درمی یابیم دولت الکترونیکی تا چه حد توانسته است هزینه های عمومی را کاهش دهد و کارایی و اثربخشی کنترل و مدیریت سیستم های اجتماعی، مالیاتی، بهداشتی، درمان عمومی و تأمین اجتماعی را به حداکثر برساند. با توجه به اهمیت شهر الکترونیک هدف این تحقیق سنجش تحقق پذیری شهر الکترونیک و امکان سنجی آن در کلان شهر تبریز می باشد. نوع تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت و جمع آوری اطلاعات اسنادی – میدانی (پیمایشی) میباشد. جامعه ی آماری تحقیق مدیران و کارشناسان مسائل شهری کلان شهر تبریز (1400 نفر) می باشد که حجم نمونه به روش نمونه گیری ساده تصادفی 182 نفر انتخاب شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بیش ترین تحقق پذیری در متغیرهای مکانیزه کردن امور شهرداری، شبکه ی محلی و شبکه ی اینترنت (فیبر نوری، بی سیم و DSL و. . . ) به ترتیب با میانگین رتبه ای فریدمن 19/20، 46/18 و 52/17 می باشند. همچنین کمترین میزان تحقیق پذیری مربوط به متغیرهای امنیت، یکپارچگی سیستم های موجود و آمادگی مالی (بودجه ی عمرانی و جاری IT) می باشد که میانگین رتبه ای فریدمن آن ها نیز 06/4، 23/4 و 62/4 بوده است. همچنین نتایج آزمون تی نشان می دهد که از 18 متغیر، 7 متغیر دارای وضعیت بحرانی و عدم تحقق پذیری مناسب بوده اند که ارزش آزمون تی آن ها کمتر از میزان ارزش آزمون (یعنی 3) می باشد و تحقق یافتگی کمتری دارند.

در غیاب مدیریت واحد شهری، تداخل در امور و فعالیت های موازی از توان مدیریتی شهر کاسته و خود مانعی برای سستی یا توقف جریان مدیریت مطلوب می شود. روش تحقیق این پژوهش تلفیقی از روش کمی و کیفی است و پژوهش براساس مصاحبه های عمیق، مطالعات اسنادی و کمی سازی عوامل راهبردی انجام شده است. به منظور تعیین موقعیت راهبردی مقصد و اولویت بندی عوامل درونی و بیرونی و تعیین نوع استراتژی های چهارگانه در راستای اهداف از ابزار IEA استفاده شد و در نهایت با استفاده از روش QSPM اولویت های راهبردی تعیین شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که نمره نهایی عوامل داخلی شهر تبریز برابر با 2.21 است که از نظر عوامل داخلی در ارتباط با مدیریت واحد شهری دچار ضعف است. همچنین نمره نهایی عوامل خارجی نیز در همین راستا برابر با 2.10 است که نشان از نبود واکنش مناسب مدیریت شهری در ارتباط با فرصت ها و تهدیدها دارد. با توجه به ماتریس عوامل داخلی و خارجی نیز، شهر تبریز از نظر مدیریت واحد شهری موقعیت تدافعی دارد. راهبردهای پیشنهادی، ایجاد سازوکار تحقق مدیریت واحد شهری در قالب اقدام ها، قوانین و تصمیم ها در سطح ارگان ها و سازمان های مرتبط، بهره گیری از تجربیات و راهبردهای کشورهای پیش رو براساس پتانسیل های بومی محلی و در نهایت تقویت جایگاه شوراهای اسلامی و افزایش اختیارات قانونی آن ها به منظور مشارکت هرچه بیشتر شهروندان است.

گردشگران امروزی از تکرار خسته شده اند و به دنبال تجربه و لمس حس تازگی هستند. فعالیت های مربوط به گردشگری خلاق به گردشگران اجازه می دهد که به کسب اطلاعات بیشتر در مورد مهارت های محلی، سنت ها و کیفیت های منحصربه فرد مکان های مورد بازدید بپردازند. شهرهای امروزی در حال تغییر هستند و همواره ناظر تبدیل شهرهای مدرن به شهرهای خلاق در کشورهای توسعه یافته هستیم. مسئولین این شهرها به خلاقیت به عنوان نیروی محرکه اقتصاد شهری و پیشرفت اجتماعی و فرهنگی می نگرند و درصدد هستند که با توسعه خلاقیت به پویایی اقتصاد و حفظ فرهنگ و سنن شان در عرصه جهانی شدن کمک وافری نمایند. پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی بوده و متغیرهای مربوط به خلاقیت از ادبیات پژوهشی این حوزه گردآوری ودر همین راستا پرسشنامه ای تنظیم گردیده است. پرسشنامه تائید شده در بین 60 کارشناس امر گردشگری این شهر بر اساس روش نمونه گیری گلوله برفی توزیع شده است. درنهایت از بین 29 متغیر، پنج عامل کیفیت زندگی، استعداد خلاق، اعتماد اجتماعی، محیطِ آموزنده و محدودیت های توسعه گردشگری خلاق استخراج گردید. نتایج نشان می دهد از دیدگاه کارشناسان، این شهر نه تنها دارای ظرفیت گردشگری خلاق می باشد بلکه با سرمایه گذاری در امور فرهنگی و غنای فضای شهری می تواند در کنار تبدیل شدن به مکانی برای جذب طبقه خلاق، سرمایه های انسانی ارزشمندی را پرورش داده و سرانجام به شهر خلاق تبدیل شود.

شناخت ساختار فضایی-کالبدی شهرها از منظر تحولات آن، یکی از عوامل مهم تأثیرگذار در میزان موفقیت برنامه ریزان و دست اندرکاران شهری است و می تواند به بهبود محیط های شهری کمک شایان توجهی نماید. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف بررسی تحولات ساختار فضایی-کالبدی در کلان شهر تبریز نگارش شده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر آمیخته (کمی-کیفی) با هدف کاربردی و ماهیت تحلیلی-اکتشافی است که به منظور تجزیه وتحلیل اطلاعات از مدل هلدرن و تکنیک موران و کرنل در نرم افزار ArcGIS استفاده شده است. یافته های تحقیق براساس مدل هلدرن حاکی از آن است که در دورۀ 1365-1335، 71 درصد از رشد فیزیکی شهر مربوط به رشد جمعیت و 29 درصد به رشد افقی مربوط است. در دورۀ 1385-1365 رشد جمعیتی و افقی شهر در حالت تقریباً مساوی (48 و 52 درصد) بوده و در دورۀ 1400-1385 رشد جمعیتی گسترده موجب رشد عمودی و شکل گیری شهر فشردۀ تبریز گردیده است. همچنین کلان شهر تبریز در یک حالت تک هسته ای (مرکز شهر) قرار داشته و با توجه به تحولات صورت گرفته و افزایش عملکردهای اداری، درمانی و تفریحی در مناطق شرقی و صنایع در مناطق غربی، قابلیت تبدیل به یک الگوی توسعه ای چندهسته ای در ساختار فضایی خود را دارد. به عبارتی تحولات ساختار فضایی شهر در سال های اخیر، تمرکززدایی از مرکز شهر را شاهد بوده است. نتایج نیز حاکی از آن است که روند تحولات ساختار فضایی-کالبدی شهر از حالت سریع به متوسط و دوباره به سریع تغییر یافته است و دراین بین شاهد شکل گیری گستردۀ نابرابری ها و عدم تعادل های فضایی در ابعاد مختلف هستیم.

امروزه زیرساخت­های موجود در شهرها و مخصوصاً کلان شهرها باید بتواند بسترهای جذابی برای جذب و پرورش استعدادها، نوآوری ها و ایده­های شهروندان باشد. اهمیت شکل­گیری شهرهای خلاق بدین جهت است که در دنیای رقابتی امروز، شهرهای بزرگ به عنوان محیط­های تولید کنندۀ ثروت و نوآوری محسوب می­شوند. کلان شهر تبریز هم به عنوان یکی از شهرهای تاریخی ایران همواره منشأ تولید ثروت و فناوری بوده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش مؤلفه­های مؤثر بر تحقق شهرهای خلاق در کلان شهر تبریز است. نوع تحقیق، کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی است. تحلیل داده­ها با استفاده از آزمون­های آماری پیرسون و رگرسیون چندمتغیره و همچنین برای اولویت­بندی مناطق شهری از نظر شاخص­های شهر خلاق از مدل­های ANP و تاپسیس استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، مناطق ده­گانه تبریز و جمعیت ساکن در آن­ها است. شاخص­های تحقیق شامل 10 معیار با 16 زیرمعیار است. نتایج آزمون­های آماری نشان داد که تمامی مؤلفه­های شهر خلاق با میزان خلاقیت مناطق شهری تبریز همبستگی مثبت و معنادار در سطح 000/0 وجود دارد. نتایج آزمون پیرسون نشان داد که دو متغیر زیرساخت­های خلاقیت و طبقه خلاق با 583/0 و 557/0 دارای بیشترین سطح معناداری با تحقق شهر خلاق بودند. نتایج حاصل از مدل ANP نشان داد که دو معیار­، شامل زیرساخت­های خلاقیت و طبقه خلاق به ترتیب با امتیاز 398/0 و 269/0 از اهمیت بالاتری برخوردار هستند. بررسی وضعیت مناطق مختلف شهر از نظر شاخص­های شهر خلاق نیز نشان داد که مناطق 1 و 2 به دلیل تمرکز زیرساخت­های خلاق و طبقه خلاق مانند استادان، دانشجویان، نخبگان و پزشکان، از نظر شاخص­های شهر خلاق شرایط مناسب­تری دارند. در نتیجه، راهکارهایی مانند توسعه مراکز جذب نخبگان، حفظ طبقه خلاق و سرمایه­گذاری متعادل در تمامی مناطق در راستای توسعه شهر تبریز بر پایۀ شاخص های شهر خلاق قابل توجه هستند.